عالم جبروتعالم جبروت، همان عالم عقل و عالم معناست که از صور و ابعاد و اشباح مبرّاست و فوق عالم ملکوت است. ۱ - اثبات عالم جبروتدر اثبات عالم جبروت و عقل گفته شده که برخی فلاسفه معتقدند: از آنجا که عالم الوهیت و ذات واجب الوجود دارای بساطت محضه است و نمی‌تواند مستقیما و بلاواسطه به وجود آورنده و مدبر و محیط بر عالم طبیعت و عالم ملکوت شود لذا قائل به «صادر اول» شده‌اند که بدون واسطه و مستقیماً، ذات اقدس خداوند به او افاضه وجود کرده است و مدعی شده‌اند که صادر اول، باید کامل‌ترین و بسیط‌ترین ممکنات باشد که به سایر موجودات مادون خود، افاضه وجود کند، چنین موجودی جز اینکه مجرد از ماده و زمان و مکان باشد، نمی‌تواند باشد. این چنین موجودی را به حسب اصطلاح «عقل» می‌نامند. [۲]
مطهری مرتضی، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج۵، ص۱۹۶- ۱۹۷.
۲ - در نگاه امام خمینیعالم عقل با نظر به موجوداتی که در آن است به دو مرتبه جبروت که مرتبه فوقانی عالم عقل و مرتبه دیگر که مرتبه نازله عالم عقل تقسیم می‌شود. عالم جبروت عالم عقول و مفارقات است که از ماده و زمان تعلقات مادی منزه و مبراست و حالت انتظار و قوه ندارد. [۳]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۷۱-۷۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
امام خمینی در وجه نام‌گذاری عالم جبروت دو احتمال را بیان می‌کند: ۱- خداوند نقایص آنها را جبران کرده است؛ یعنی نقصان ماهیت‌شان به‌وسیله وجود سرمدی حق‌تعالی جبران شده است. ۲- عالم جبروت، نقایص مرتبه عالم ماده را جبران می‌کند. [۵]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۷۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
ویژگی‌های این عالم از نظر امام خمینی عبارت‌اند از: الف) برتری، حسن و جمال عالم جبروت نسبت به عالم ماده و عالم مثال. ب) جامعیت عالم جبروت به این معنا که تمام فعلیات در این عالم به‌صورت بساطت و اجمال موجود است. [۸]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۳۴۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
ج) تحقق جهات در عالم جبروت به معنای جهاتی که در عالم ماده است نیست، بلکه جهاتی‌اند که هیچ جدایی و تمایز وجودی و هویتی ندارد و همه چیز در همه چیز است. [۹]
خمینی، روح الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۷۹، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری.
د) ثبوت حدوث زمانی برای عالم جبروت به معنای روح زمان است. امام خمینی برخلاف حکما که عوالم مجرده را از تدریج زمانی منزه می‌دانند قائل است روح تدریج در عالم دهر متحقق است و به همین جهت حدوث زمانی به معنای روح زمان برای عوالم مجرده ثابت است، همان گونه که بنا بر مسلک عرفانی نیز حدوث زمانی برای تمام عوالم ثابت است. و) عالم جبروت ماهیت به معنای حد و جنس و فصل ندارند و کلمات تاماتی هستند که از نقص و تعین مبرا می‌باشند. [۱۱]
خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۷، ص۴۷۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۳ - پانویس۴ - منبع• سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «عالم جبروت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۵/۲۳. • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. رده‌های این صفحه : دیدگاه های فلسفی امام خمینی
|